Αιμοκαθαρση - Νεφροπαθεια - Νεφρικη ανεπαρκεια: Χρησιμες πληροφοριες

 

Αιμοκάθαρση Ελλάδα

 

 

Η λειτουργία των νεφρών

Κάθε οργανισμός για να διατηρηθεί ζωντανός χρειάζεται ενέργεια, η οποία προέρχεται από μια σειρά αντιδράσεων, που γίνονται στην λειτουργική του μονάδα, το κύτταρο. Οι πρώτες ύλες, για να παραχθεί ενέργεια, περιέχονται στις διάφορες ουσίες που λαμβάνουμε καθημερινά με την τροφή. Εκτός από την παραγωγή ενέργειας, μέσω αυτών των χημικών αντιδράσεων, προκύπτουν χρήσιμες αλλά και βλαβερές-τοξικές για τον οργανισμό ουσίες, οι οποίες πρέπει να διατηρηθούν ή να αποβληθούν αντίστοιχα. Ο νεφρός είναι κατά κύριο λόγο υπεύθυνος γι’ αυτή την διαδικασία, επομένως μπορεί να χαρακτηρισθεί ως το « φίλτρο» του οργανισμού.

 

Πόσα νεφρά έχω

Ο άνθρωπος συνήθως γεννιέται με δύο νεφρούς, που έχουν το σχήμα ενός φασολιού, και βρίσκονται στο οπίσθιο μέρος της περιτοναϊκής κοιλότητας. Η κύρια λειτουργία του είναι η διατήρηση ομοιοστασίας όσον αφορά το νερό, τους ηλεκτρολύτες (όπως κάλιο, νάτριο, ασβέστιο, φώσφορος, μαγνήσιο), της οξεοβασικής ισορροπίας (PH, CO₂, HCO₃)και πολλών άλλων διαλυτών ουσιών (όπως ουρία, κρεατινίνη, γλυκόζη, αμινοξέα, λευκώματα).

Στο νεφρό παράγονται ορμόνες (ρενίνη, βιταμίνη D, ερυθροποιητίνη, προσταγλανδίνες) και δρουν ορμόνες (αντιδιουρητική, αλδοστερόνη, κολπικό νατριουρητικό πεπτίδιο, παραθορμόνη).

Ο νεφρός επηρεάζει και επηρεάζεται από όλα σχεδόν τα συστήματα λειτουργίας του οργανισμού. Νοσήματα, όπως η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, η αγγειίτιδα, κάποια κληρονομικά νοσήματα, η λήψη ορισμένων φαρμάκων (αντιβιοτικά, αντιφλεγμονώδη) και φυσιολογικές καταστάσεις, όπως η εγκυμοσύνη, επηρεάζουν τη δομή και λειτουργία του.

Τι είναι η νεφρική ανεπάρκεια

Οι διαταραχές της νεφρικής λειτουργίας διακρίνονται αδρά σε δύο μεγάλες κατηγορίες, τις αναστρέψιμες και τις μη αναστρέψιμες.

Η πρώτη κατηγορία μπορεί να οδηγήσει σε οξεία νεφρική ανεπάρκεια, ενώ η δεύτερη σε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια. Ένα ποσοστό ανθρώπων που πάσχουν από χρόνια νεφρική νόσο θα οδηγηθούν τελικά σε κάποια θεραπεία εξωνεφρικής υποστήριξης, όπως είναι η χρόνια περιοδική αιμοκάθαρση ή περιτοναϊκή κάθαρση ή μεταμόσχευση νεφρού.

Υπάρχουν πολλά αίτια που μπορούν να οδηγήσουν σε οξεία νεφρική ανεπάρκεια, όπως προνεφρικά (αφυδάτωση, ελαττωμένη αιματική ροή στον νεφρό), νεφρικά (απόφραξη νεφρικής αρτηρίας ή φλέβας, σπειραματονεφρίτιδες, ενδογενείς- εξωγενείς τοξίνες, ενδονεφρική απόφραξη, ενδονεφρικές αγγειακές παθήσεις), μετανεφρικά αίτια (απόφραξη ουροποιητικού συστήματος, όπως όγκοι, λιθίαση). Όταν δεν αποκαθίσταται η συνολική νεφρική λειτουργία μετά από επεισόδιο οξείας νεφρικής ανεπάρκειας για διάστημα μεγαλύτερο από έξι μήνες, τότε μεταπίπτει σε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια.

Διαταραχή της λειτουργίας του νεφρού οδηγεί σε ποικίλα προβλήματα, ορισμένες φορές επικίνδυνα για τη ζωή, που προκύπτουν λόγω υπερκαλιαιμίας, μεταβολικής οξέωσης και πνευμονικού οιδήματος. Το ουραιμικό σύνδρομο αναφέρεται στις επιπλοκές της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας. Κάποιες απ' τις επιπλοκές της νεφρικής ανεπάρκειας είναι η αναιμία, αφυδάτωση, κνησμός, ξηροδερμία, μελάγχρωση δέρματος, ναυτία, έμετος, ανορεξία, οστική νόσος, διαταραχές libido, ανικανότητα, κόπωση, σύγχυση, αστηριξία, σπασμοί, περιφερική νευροπάθεια, μυοπάθεια, κώμα, αρτηριακή υπέρταση, περικαρδιακή συλλογή, περιφερικά οιδήματα, διαταραχές ύπνου, ανήσυχα άκρα, μυϊκές κράμπες, άγχος, κατάθλιψη, ευαισθησία σε λοιμώξεις.

Όσο πιο έγκαιρα γίνει η διάγνωση της νεφρικής νόσου, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα αποφυγής σοβαρών και επικίνδυνων για τη ζωή επιπλοκών.

Νεφροπάθεια: Σημάδια - Συμπτώματα

Οι υγιείς νεφροί επιτελούν τρεις βασικές λειτουργίες.

1.   Αφαιρούν τις τοξίνες από το αίμα μέσω της παραγωγής των ούρων.

2.   Ρυθμίζουν τα επίπεδα των υγρών και ηλεκτρολυτών που είναι απαραίτητα στο σώμα.

3.   Έχουν ενδοκρινική λειτουργία με παραγωγή ορμονών.

Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι η σταδιακή και μη αναστρέψιμη απώλεια της λειτουργίας των νεφρών. Η χρόνια νεφρική νόσος διακρίνεται σε πέντε στάδια:

1.   Στάδιο 1ο : νεφρική βλάβη με μειωμένο ή αυξημένο GFR> 90 ml/min/1,73 m²

2.   Στάδιο 2ο: μικρή μείωση του GFR: 60 - 89 ml/min/1,73 m²

3.   Στάδιο 3ο: μέτρια μείωση του GFR: 30 - 59 ml/min/1,73 m²

4.   Στάδιο 4ο: σημαντική μείωση του GFR: 15 - 29 ml/min/1,73 m²

5.   Στάδιο 5ο: νεφρική ανεπάρκεια - με τιμή του GFR< 15 ml/min/1,73 m²

Στο στάδιο 5 οι νεφροί δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στις λειτουργίες τους και η νεφρική λειτουργία χρειάζεται υποκατάσταση. Τα συμπτώματα της χρόνιας νεφροπάθειας δυστυχώς πολλές φορές είναι πολύ ήπια και έτσι υπάρχει μεγάλη καθυστέρηση στην διάγνωση και αντιμετώπισή της. Τα αίτια της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας είναι:

1.   Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου Ι και ΙΙ, ο οποίος αποτελεί πλέον την πρώτη αιτία

2.   Η υπέρταση

3.   Οι σπειραματονεφρίτιδες (πρωτοπαθείς και δευτεροπαθείς).

4.   Η λιθίαση των νεφρών και οι λοιμώξεις των νεφρών (πυελονεφρίτιδες).

5.   Κληρονομικές νόσοι των νεφρών με κύριο εκπρόσωπο την πολυκυστική νόσο.

6.   Φάρμακα, βαρέα μέταλλα και τοξικές ουσίες.

Ανάλογα με το σύστημα που προσβάλλεται, εμφανίζονται τα εξής:

1. Καρδιαγγειακό σύστημα

o    Περικαρδίτιδα

o    Αρρυθμίες

o    Υπερτροφία αριστεράς κοιλίας

o    Καρδιακή ανεπάρκεια

o    Στεφανιαία νόσος

1. Αναπνευστικό σύστημα

o   Μη καρδιογενές πνευμονικό οίδημα (ουραιμικός πνεύμονας)

o    Πλευρίτιδα

1. Αιμοποιητικό σύστημα

o    Αναιμία

o    Αιμορραγική διάθεση

o    Διαταραχές ανοσίας

1. Γαστρεντερικό σύστημα

o   Ανορεξία, ναυτία, έμετοι, διαταραχές γεύσης

o    Γαστρίτιδα

o    Πεπτικό έλκος

1. Κεντρικό νευρικό σύστημα

o   Ευερεθιστότητα, αϋπνία, λήθαργος, επιληπτικοί σπασμοί, κώμα

1. Περιφερικό νευρικό σύστημα

o     Σύνδρομο ανήσυχων κάτω άκρων

1. Μυοσκελετικό σύστημα

o    Μυαλγίες, μυϊκή αδυναμία

o    Ουρική- ψευδοουρική αρθρίτιδα

o    Σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα

1. Ενδοκρινικό σύστημα

o    Υπερπαραθυρεοειδισμός

o    Αμηνόρροια

o    Ανικανότητα

1. Δέρμα

o    Κνησμός

1. Ηλεκτρολύτες και οξεοβασική ισορροπία

o    υπερογκαιμία- υπερυδάτωση

 

Αιμοκάθαρση: Πότε και πού γίνεται

Η αιμοκάθαρση  γίνεται συνήθως στις μονάδες αιμοκάθαρσης, οι οποίες είτε λειτουργούν αυτόνομα είτε βρίσκονται σαν ανεξάρτητα τμήματα μέσα σε νοσοκομεία ή κλινικές.
Στο εξωτερικό πολύ διαδεδομένη είναι η αιμοκάθαρση κατ’οίκον, η οποία γίνεται από τον ίδιο τον ασθενή με μηχάνημα αιμοκάθαρσης στο δικό του χώρο.
Η κλασσική αιμοκάθαρση έχει διάρκεια από 3 έως 5 ώρες και γίνεται τρεις ή τέσσερις φορές την εβδομάδα. Έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί διάφορες άλλες μορφές αιμοκάθαρσης, όπως η νυχτερινή αιμοκάθαρση των 8 ωρών στη Γαλλία, η καθημερινή νυχτερινή κατ’οίκον αιμοκάθαρση, και η καθημερινή αιμοκάθαρση μικρότερης διάρκειας.
Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε και τα διαφορετικά είδη αιμοκάθαρσης όπως την on-lineαιμοδιαδιήθηση, η οποία αποτελεί μία πραγματική επανάσταση στην νεφρολογία και χρησιμοποιείται σε όλα τα κέντρα μας.

Τα τελευταία χρόνια η βιοτεχνολογία έχει επικεντρωθεί στην αναζήτηση βελτιωμένων μορφών αιμοκάθαρσης, οι οποίες προσπαθούν να προσομοιάσουν την τεχνική της αιμοκάθαρσης όσον το δυνατόν με την φυσιολογική νεφρική λειτουργία. Η on-lineαιμοδιαδιήθηση αποτελεί μία τέτοια τεχνική υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας η οποία συνδυάζει τις δύο μεθόδους κάθαρσης , την διάχυση και την διήθηση και χρησιμοποιεί ως υγρό υποκατάστασης διάλυμα το οποίο παράγεται κατά την διάρκεια της συνεδρίας αιμοκάθαρσης και είναι στείρο από πυρετογόνες ουσίες.

Κύριες ενδείξεις για τη χρήση της συγκεκριμένης μεθόδου είναι τα επεισόδια συμπτωματικής υπότασης ειδικά σε ασθενείς με προβλήματα του καρδιαγγειακού συστήματος, καλύτερη ρύθμιση της απώλειας υγρών των ασθενών αυτών ενώ σε πολλές μελέτες που έγιναν τα τελευταία χρόνια βρέθηκαν καλύτερες τιμές κάθαρσης κρεατινίνης, ουρίας και φωσφόρου και σημαντική μείωση της β2 μικροσφαιρίνης, μίας ουσίας η οποία συσσωρεύεται στους αιμοκαθαιρόμενους ασθενείς και προκαλεί συχνά οστικούς πόνους.

Τα ανωτέρω δείχνουν πως η on-lineαιμοδιαδιήθηση όχι μόνο προκαλεί λιγότερα επεισόδια συμπτωματικής υπότασης, προσφέρει καλύτερη ποιότητα ζωής αλλά και βελτιώνει την ουραιμική πολυνευροπάθεια, πιθανόν αποτρέπει την αμυλοείδωση της αιμοκάθαρσης και τέλος συμβάλλει πιθανά στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής αυτών των ασθενών.

Οι ασθενείς με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια συνήθως δεν εμφανίζουν σοβαρά συμπτώματα μέχρι η νεφρική λειτουργία να μειωθεί στο 10-15% του φυσιολογικού. Μέχρι το στάδιο αυτό η αντιρρόπηση είναι ικανή να διατηρήσει τις βασικές λειτουργίες του οργανισμού. Όταν η νεφρική λειτουργία μειωθεί κάτω από το όριο των 10 ml/min(για τους διαβητικούς ασθενείς κάτω από τα 15 ml/min)η αντιρρόπηση πλέον δεν επαρκεί για τη διατήρηση των φυσιολογικών λειτουργιών του οργανισμού και η νεφρική λειτουργία πρέπει να υποκατασταθεί.

Η αιμοκάθαρση είναι μέθοδος υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας (οι άλλες δύο είναι η περιτοναϊκή κάθαρση και η μεταμόσχευση). Για την διαδικασία αυτή χρησιμοποιείται το αίμα του ασθενούς και ένα φίλτρο καθώς και ειδικό διάλυμα υγρών μέσω του οποίου αποβάλλονται οι άχρηστες ουσίες που συσσωρεύονται στο σώμα και προσλαμβάνονται χρήσιμα συστατικά. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα κλειστό κύκλωμα το οποίο κινείται μέσω το μηχανήματος αιμοκάθαρσης,

Για να επιτευχθεί μεγάλη ροή αίματος δημιουργείται μία αρτηριοφλεβική επικοινωνία (φίστουλα) μεταξύ αρτηρίας και φλέβας του ασθενούς από τον αγγειοχειρουργό. Εναλλακτικά αν οι φλέβες του ασθενούς δεν ενδείκνυνται μπορεί να χρησιμοποιηθεί πλαστικό μόσχευμα μεταξύ αρτηρίας και μεγαλύτερης φλέβας ή μόνιμος καθετήρας ο οποίος τοποθετείται σε κεντρική φλέβα (σφαγίτιδα ή υποκλείδιο). Τα πλεονεκτήματα της αιμοκάθαρσης είναι ότι υπάρχει συνεχής επαφή με το γιατρό, γίνεται τρεις φορές την εβδομάδα συνήθως και δεν απαιτείται ειδικός εξοπλισμός στο σπίτι.

 

Τι είναι η αιμοκάθαρση

Οι ασθενείς με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια συνήθως δεν εμφανίζουν σοβαρά συμπτώματα μέχρι η νεφρική λειτουργία να μειωθεί στο 10-15% του φυσιολογικού .Μέχρι το στάδιο αυτό η αντιρρόπηση είναι ικανή να διατηρήσει τις βασικές λειτουργίες του οργανισμού. Όταν η νεφρική λειτουργία μειωθεί κάτω από το όριο των 10 ml/min( για τους διαβητικούς ασθενείς κάτω από τα 15 ml/min) η αντιρρόπηση πλέον δεν επαρκεί για τη διατήρηση των φυσιολογικών λειτουργιών του οργανισμού και η νεφρική λειτουργία πρέπει να υποκατασταθεί.

Η αιμοκάθαρση είναι μέθοδος υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας (οι άλλες δύο είναι η περιτοναϊκή κάθαρση και η μεταμόσχευση). Για την διαδικασία αυτή χρησιμοποιείται το αίμα του ασθενούς και ένα φίλτρο καθώς και ειδικό διάλυμα υγρών μέσω του οποίου αποβάλλονται οι άχρηστες ουσίες που συσσωρεύονται στο σώμα και προσλαμβάνονται χρήσιμα συστατικά. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα κλειστό κύκλωμα το οποίο κινείται μέσω το μηχανήματος αιμοκάθαρσης,

Για να επιτευχθεί μεγάλη ροή αίματος δημιουργείται μία αρτηριοφλεβική επικοινωνία (φίστουλα) μεταξύ αρτηρίας και φλέβας του ασθενούς από τον αγγειοχειρουργό. Εναλλακτικά, αν οι φλέβες του ασθενούς δεν ενδείκνυνται μπορεί να χρησιμοποιηθεί πλαστικό μόσχευμα μεταξύ αρτηρίας και μεγαλύτερης φλέβας ή μόνιμος καθετήρας ο οποίος τοποθετείται σε κεντρική φλέβα (σφαγίτιδα ή υποκλείδιο). Τα πλεονεκτήματα της αιμοκάθαρσης είναι ότι υπάρχει συνεχής επαφή με το γιατρό, γίνεται τρεις φορές την εβδομάδα συνήθως και δεν απαιτείται ειδικός εξοπλισμός στο σπίτι.

 

Η διαδικασία της αιμοκάθαρσης

 

Η αιμοκάθαρση είναι η πιο συχνή μέθοδος υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας.
Η διαδικασία αυτή προϋποθέτει:

1.    Αγγειακή προσπέλαση-fistula,συνθετικό μόσχευμα, προσωρινό ή μόνιμο καθετήρα

2.    Βελόνες και γραμμές αιμοκάθαρσης

3.    Φίλτρο αιμοκάθαρσης

4.    Διάλυμα

Πώς γίνεται η αιμοκάθαρση με απλά λόγια
Πραγματοποιείται η παρακέντηση της προσπέλασης. Το αίμα του ασθενούς ,που περιέχει τα άχρηστα προϊόντα του μεταβολισμού (ουρία, κρεατινίνη, κάλιο κ.α.), μεταφέρεται με ειδική γραμμή (αποκαλείται αρτηριακή γραμμή) με τη βοήθεια της αντλίας του μηχανήματος αιμοκάθαρσης στο φίλτρο που λειτουργεί ως ημιδιαπερατή μεμβράνη και επιτρέπει εκλεκτικά την ανταλλαγή ουσιών από το αίμα προς το διάλυμα και αντίστροφα. Παράλληλα επιτυγχάνεται απομάκρυνση των περιττών υγρών. Το καθαρό πλέον αίμα επιστρέφει στον ασθενή μέσω δεύτερης γραμμής (φλεβική γραμμή). Η διαδικασία αυτή επαναλαμβανόμενη πολλές φορές στη διάρκεια της συνεδρίας έχει ως αποτέλεσμα την εξισορρόπηση των υγρών και ηλεκτρολυτών στο αίμα του ασθενούς και η εξασφάλιση της επιβίωσής του. Επειδή παρέχεται άμεση πρόσβαση στο αίμα του ασθενούς, δύναται μέσω των γραμμών να χορηγούνται αναγκαία σκευάσματα, όπως βιταμίνες, ερυθροποιητικοί παράγοντες και άλλες αναγκαίες φαρμακευτικές ουσίες.

Για να επιτευχθεί καλής ποιότητας κάθαρση πρέπει οι παράγοντες που συμμετέχουν σε αυτήν να είναι ποιοτικoί με κύριο ρυθμιστή το φίλτρο.

Αλλάζει η ζωή μου μετά την αιμοκάθαρση;

Η αιμοκάθαρση είναι μια διαδικασία χρόνια κι επαναλαμβανόμενη. Ο ασθενής καλείται να προσαρμοστεί σε έναν καινούριο τρόπο ζωής που έχει να κάνει με ένα σημαντικό κομμάτι του χρόνου του που πρέπει να περνά στη μονάδα νεφρού, την τήρηση διαιτητικών κανόνων και τη λήψη αρκετών φαρμακευτικών σκευασμάτων.

Η πρόοδος στον τομέα των υποδομών με τη δημιουργία Ανεξάρτητων Μονάδων Νεφρού εξωνοσοκομειακά με υψηλές προδιαγραφές κτιριακές, υγιεινής κ.α. έχει βελτιώσει σημαντικά την ψυχολογία και την ποιότητα ζωής των ασθενών

Όταν λέμε ποιότητα ζωής, εννοούμε τον τρόπο που ο καθένας λειτουργεί στην κοινωνία και τον τρόπο με τον οποίο βιώνει τα γεγονότα που χαρακτηρίζουν την ύπαρξη της ανθρώπινης ζωής.

Η εξέλιξη της βιοτεχνολογίας και φαρμακοτεχνικής με την εισαγωγή νέων φίλτρων highfluxκαι μεθόδων on-lineαιμοδιαδιήθησης συντελούν στην πρόληψη και καταστολή των επιπλοκών της χρόνιας νεφρικής νόσου και αποτελούν ασπίδα προστασίας για τον ασθενή.

Η σύγχρονη αιμοκάθαρση αντιμετωπίζει τον αιμοκαθαιρόμενο ως ενεργό μέλος της κοινωνίας σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας-εργαζόμενος, αθλητής, φοιτητής.

Η επιτυχία της καλής ποιότητας ζωής βασίζεται στην καλή συνεργασία του τριγώνου-ασθενής-γιατρός-νοσηλευτής και την φιλοσοφία να αντιμετωπίζεται ο χρόνιος ασθενής ως πολύτιμη κι ανεξάρτητη μονάδα.

Αιμοκάθαρση και διατροφή

Η δίαιτα στην αιμοκάθαρση είναι ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας για την επιβίωση και την ποιότητα ζωής των ασθενών. Υπάρχουν κάποιες βασικές αρχές διατροφής στους αιμοκαθαιρόμενους, αλλά η δίαιτα πρέπει να εξατομικεύεται ανάλογα με την ηλικία, τα συνυπάρχοντα νοσήματα και τη δραστηριότητα του καθενός ξεχωριστά.

Βασικοί κανόνες δίαιτας

1. Εξισορροπημένη λήψη υγρών

Εξαρτάται από την υπολειπόμενη διούρηση. Κατά κανόνα η λήψη υγρών περιορίζεται και λαμβάνεται υπόψιν το νερό της τροφής. Για την καταπολέμηση της δίψας συστήνεται η περιορισμένη κατανάλωση άλατος. Κίνδυνος υπερβολικής λήψης υγρών-πνευμονικό οίδημα

2. Περιορισμένη λήψη καλιούχων τροφών

 Πλούσιες τροφές σε κάλιο είναι τα φρούτα και λαχανικά, η κατανάλωση των οποίων πρέπει να περιορίζεται και η είναι απαραίτητη η προπαρασκευή τους.

- Τεμαχίστε σε μικρά κομμάτια τα φρούτα και τα λαχανικά πριν τα καταναλώσετε.

- Καθαρίστε την φλούδα από τα λαχανικά και τα φρούτα όπως: πατάτες, τομάτες, καρότα, μήλα, αχλάδια.

- Αφήστε τα λαχανικά μέσα σε αρκετό νερό τουλάχιστον για δύο ώρες πριν τα μαγειρέψετε. Στην συνέχεια ξεπλύνετε τα, βράστε τα για πέντε λεπτά σε μεγάλη ποσότητα νερού και στραγγίστε τα. Ανανεώστε το νερό και συνεχίστε κανονικά το μαγείρεμα.

Κίνδυνος υπερκαλιαιμίας-επικίνδυνες για τη ζωή αρρυθμίες

3. Περιορισμένη λήψη φωσφόρου

Πλούσιες τροφές σε φώσφορο είναι τα γαλακτοκομικά, όσπρια, δημητριακά.

Ο φώσφορος, λόγω της μειωμένης αποβολής του από το νεφρό στη νεφρική ανεπάρκεια, όταν βρίσκεται σε περίσσεια στον οργανισμό των αιμοκαθαιρομένων συσσωρεύεται και προκαλεί υπερπαραθυρεοειδισμό με σκελετικές και εξωσκελετικές αλλοιώσεις που βλάπτουν μακροπρόθεσμα τον ασθενή επηρεάζοντας την ποιότητα ζωής του και αυξάνουν τη θνησιμότητα.

4. Θρέψη

Οι ενεργειακές ανάγκες των νεφροπαθών κατά βάση εξαρτώνται από την φυσική τους δραστηριότητα, αλλά η θερμιδική κάλυψη των αιμοκαθαιρόμενων ασθενών πρέπει να είναι επαρκής ώστε να αποφευχθεί ο καταβολισμός (διάσπαση μυϊκού ιστού). Όπως ο κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός, έτσι και η δίαιτα πρέπει να είναι εξατομικευμένη και προσαρμοσμένη ανάλογα και να λαμβάνονται υπόψιν και οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες των ασθενών.

Νεφροπάθεια και παθήσεις

Υπάρχουν πολλές και διάφορες παθήσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε νεφρική βλάβη.
Συχνότερη αιτία νεφρικής ανεπάρκειας στις ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες σήμερα είναι ο σακχαρώδης διαβήτης. Η πάθηση αυτή, που έχει χαρακτηρισθεί πανδημία, οδηγεί ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό πασχόντων στη νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου και στην αιμοκάθαρση.
Άλλη συχνή αιτία είναι η αρτηριακή υπέρταση, που επίσης αφορά ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού.
Οι σπειραματονεφρίτιδες, φλεγμονώδεις καταστάσεις των νεφρών δημιουργούν συχνά νεφρική ανεπάρκεια, όπως και οι πυελονεφρίτιδες που μπορεί να οφείλονται σε ουρολοιμώξεις, νεφρολιθιάσεις, αποφρακτικές παθήσεις (υπερτροφία ή αδένωμα ή καρκίνο του προστάτη, γυναικολογικοί καρκίνοι κλπ), καθώς και η κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση.
Διάφορα φάρμακα ενοχοποιούνται για καταστροφή των νεφρών (αναλγητικά, αντιφλεγμονώδη, ανοσοκατασταλτικά, κυτταροστατικά, αντιβιοτικά, σκιαγραφικά κλπ), καθώς και δηλητηριάσεις (μανιτάρια, ζιζανιοκτόνα, βαρέα μέταλλα κλπ).

Κληρονομικές νεφροπάθειες όπως η Πολυκυστική νόσος, το σύνδρομο Alport, η νόσος Fabryκλπ., όπως και συγγενείς νόσοι (νεφρικές δυσπλασίες ή υποπλασίες κλπ)
Συστηματικά νοσήματα, όπως ο ερυθηματώδης λύκος ή η σκληροδερμία οδηγούν συχνά σε νεφρική ανεπάρκεια.

Τέλος, νεοπλασματικά νοσήματα όπως το πολλαπλό μυέλωμα, οξεία νεφρική ανεπάρκεια που δεν ανατάχθηκε, η φυματίωση των νεφρών, νεοπλάσματα των νεφρών, τραυματισμοί ή χειρουργική αφαίρεσή τους καθώς και περιγεννητικά αίτια (οξεία φλοιϊκή νέκρωση, προεκλαμψία) είναι ακόμα κάποιες από τις αιτίες της νεφρικής ανεπάρκειας.

1.   ΣΑΚΧ. ΔΙΑΒΗΤΗΣ.

2.   ΑΡΤ. ΥΠΕΡΤΑΣΗ.

3.   ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ.

4.   ΝΕΦΡΙΤΙΔΕΣ (ΣΠΕΙΡΑΜΑΤΟ – ΠΥΕΛΟ).

5.   ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ (ΛΙΘΙΑΣΕΙΣ, ΥΠΕΡΤΡ. ΠΡΟΣΤΑΤΗ, ΣΤΕΝΩΣΗ ΟΥΡΗΤΗΡΩΝ, ΒΑΛΒΙΔΕΣ ΟΥΡΗΘΡΑΣ, ΟΠΙΣΘΟΠΕΡΙΤ. ΙΝΩΣΗ).

6.   Κ.ΟΥ.Π.

7.   ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΝΟΣΟΙ (ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ, Ν. ALPORTΚΛΠ)

8.   ΠΟΛΛΑΠΛΟ ΜΥΕΛΩΜΑ.

9.   ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΙΣ (ΜΟΛΥΒΔΟΣ, ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ, ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΑ ΚΛΠ).

10.  ΑΡΤΗΡΙΟΣΚΛΗΡΥΝΣΗ – ΝΕΦΡΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ.

11.  ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ (ΑΥΤΟΑΝΟΣΑ) ΝΟΣΗΜΑΤΑ (ΣΕΛ, ΑΓΓΕΙΙΤΙΔΕΣ ΚΛΠ)

12.  ΝΕΦΡΕΚΤΟΜΗ ΑΜΦΩ (ΑΜΦΟΤΕΡΟΠΛΕΥΡΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΝΕΦΡΩΝ, ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ).

13.  ΝΕΦΡΟΤΟΞΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ.

14.  ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ (ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ ΝΕΦΡΩΝ, Ν. HANTAANΚΛΠ).

15.  ΟΞΕΙΑ ΝΕΦΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΝΑΤΑΧΘΗΚΕ.

16.  ΕΚΛΑΜΨΙΑ.

 

Φάρμακα που βλάπτουν τους νεφρούς

Οι νεφροί παίζουν σημαντικό ρόλο στο μεταβολισμό των φαρμάκων αλλά και στην αποβολή τους από το σώμα. Αν για κάποιο λόγο οι νεφροί υπολειτουργούν, πολλά φάρμακα δεν αποβάλλονται κανονικά από το σώμα, με αποτέλεσμα να συσσωρεύονται στο αίμα και να δημιουργούν τοξικά φαινόμενα. Έτσι, ο γιατρός πρέπει να ελαττώνει τις δόσεις των φαρμάκων που χορηγεί σε άτομα με νεφρική βλάβη, αναλόγως της βλάβης, ή/και να αυξάνει τα μεσοδιαστήματα μεταξύ των δόσεων των φαρμάκων. Πιο έμπειροι στη διαδικασία αυτή είναι βέβαια οι Νεφρολόγοι.

Από την άλλη, πολλά φάρμακα επηρεάζουν τη λειτουργία των νεφρών αυτή καθαυτή. Τα φάρμακα αυτά μπορούν να επιδεινώσουν μια υπάρχουσα νεφρική ανεπάρκεια, αλλά και να δημιουργήσουν μια καινούργια νεφρική ανεπάρκεια σε προηγουμένως υγιείς νεφρούς, οξεία ή χρόνια, και για το λόγο αυτό λέγονται νεφροτοξικά.

Τα πιο συνηθισμένα νεφροτοξικά φάρμακα είναι τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη. Τα φάρμακα αυτά τα χρησιμοποιούν καθημερινά χιλιάδες άνθρωποι που πάσχουν από διαφόρων ειδών μυοσκελετικούς πόνους, χωρίς να συνειδητοποιούν το μέγεθος του κινδύνου στον οποίο εκθέτουν τον εαυτό τους. Τα πιο σύγχρονα αντιφλεγμονώδη διατείνονται ότι έχουν σημαντικά ελαττώσει τον κίνδυνο νεφρικής βλάβης, όμως πρακτικά άνθρωποι με επηρεασμένη νεφρική λειτουργία, υπερτασικοί, υπερήλικες, διαβητικοί θα πρέπει να τα αποφεύγουν.

Άλλα νεφροτοξικά φάρμακα είναι οι αμινογλυκοσίδες. Αυτά είναι αντιβιοτικά σε ενέσιμη μορφή με τις πρωτότυπες ονομασίες αμικασίνη, νετιλμυκίνη, τομπραμυκίνη, καναμυκίνη, γενταμυκίνη, στρεπτομυκίνη. Εκτός από οξεία νεφρική ανεπάρκεια προκαλούν και κώφωση.

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται σε απεικονιστικές εξετάσεις (αξονικές τομογραφίες, πυελογραφίες, στεφανιογραφίες κλπ) λέγονται ιωδιούχα σκιαγραφικά και έχουν νεφροτοξική δράση σε μια μερίδα ασθενών.

Φάρμακα ανοσοκατασταλτικά, όπως η κυκλοσπορίνη και η μεθοτρεξάτη βλάπτουν τους νεφρούς σε χρόνια χρήση, καθώς επίσης αντινεοπλασματικά φάρμακα (όπως η cis-platinum)προκαλούν και αυτά μόνιμη νεφρική βλάβη.

Πολλά δηλητήρια έχουν σαν στόχο τους νεφρούς. Δηλητήρια φιδιών, μανιταριών, ζιζανιοκτόνα, προκαλούν μη αναστρέψιμες καταστροφές στο ήπαρ αλλά και στους νεφρούς. Το ίδιο τα βαρέα μέταλλα, όπως ο μόλυβδος και ο υδράργυρος.

1.   ΑΜΙΝΟΓΛΥΚΟΣΙΔΕΣ

2.   ΙΩΔΙΟΥΧΑ ΣΚΙΑΓΡΑΦΙΚΑ

3.   ΚΥΚΛΟΣΠΟΡΙΝΗ

4.   ΜΗ ΣΤΕΡΟΕΙΔΗ ΑΝΤΙΦΛΕΓΜΟΝΩΔΗ

5.   CIS-PLATINUMΚΑΙ ΑΛΛΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ

6.   ΑΝΤΙΛΙΠΙΔΑΙΜΙΚΑ

7.   ΚΑΤΑΧΡΗΣΗ ΔΙΟΥΡΗΤΙΚΩΝ, ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ, ΚΛΠ.

 

Νεφρική ανεπάρκεια – Πρόληψη

Ο καλύτερος τρόπος για να προστατεύσουμε τους νεφρούς μας είναι η σωστή διατροφή και η υγιεινή ζωή.
Πιο συγκεκριμένα, θα πρέπει η διατροφή μας να βασίζεται στα φυτικής προέλευσης τρόφιμα, με μικρές μόνο προσθήκες ζωικών τροφίμων. Κάτι όπως αυτό που ονομάζουμε «μεσογειακή δίαιτα».
Οι τροφές δεν θα πρέπει να είναι πολύ αλατισμένες, για να αποφύγουμε την υπέρταση που καταστρέφει τα νεφρά.
Θα πρέπει να πίνουμε αρκετό νερό, όχι απαραίτητα εμφιαλωμένο, όμως τουλάχιστον 1,5 – 2 λίτρα την ημέρα, περισσότερο ακόμη το καλοκαίρι.
Να προσέχουμε το βάρος μας. Να αποφύγουμε ή, αν υπάρχει, να διορθώσουμε την παχυσαρκία και να αποφύγουμε το κάπνισμα που, αν δεν δημιουργεί, επιδεινώνει πάντως τις νεφροπάθειες.
Αν πάσχουμε από αρτηριακή υπέρταση, να φροντίσουμε να τη ρυθμίσουμε σωστά, με τη δίαιτα και τη φαρμακευτική αγωγή, σε συνεργασία με τον γιατρό μας.

Το ίδιο αν πάσχουμε από σακχαρώδη διαβήτη. Ο διαβήτης είναι η πρώτη αιτία καταστροφής των νεφρών στις αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες. Ο διαβητικός ασθενής θα πρέπει να εξετάζεται από ειδικό Νεφρολόγο τουλάχιστο μια φορά το χρόνο, ενώ έχει φανεί από μεγάλες μελέτες ότι διαβητικοί που παρακολουθούνταν από Νεφρολόγο από τα αρχικά στάδια του διαβήτη είχαν καλύτερες πιθανότητες να αποφύγουν την αιμοκάθαρση από αυτούς που πήγαν στο γιατρό με ήδη προχωρημένη διαβητική νεφροπάθεια.

Θα πρέπει οι εξετάσεις στις οποίες ο ασθενής παίρνει ιωδιούχα σκιαγραφικά (στεφανιογραφίες κλπ) να γίνονται με φειδώ, όταν υπάρχει πραγματική ανάγκη. Αυτό διότι τα σκιαγραφικά αυτά επιβαρύνουν τους νεφρούς, περισσότερο ακόμη αν υπάρχει ήδη κάποιου βαθμού νεφρική ανεπάρκεια. Πάντα πρέπει να ζυγίζουμε το όφελος σε σχέση με τον πιθανό κίνδυνο.

Γενικά, θα πρέπει να προσέχουμε τα φάρμακα που μας χορηγούνται. Υπάρχουν φάρμακα που βλάπτουν κατευθείαν τους νεφρούς (όπως τα αντιφλεγμονώδη) και άλλα που τα βλάπτουν όταν συνδυάζονται (για παράδειγμα κάποιες αντιβιώσεις σε συνδυασμό με διουρητικά). Να είμαστε λοιπόν φειδωλοί στις ξένες ουσίες που βάζουμε στον οργανισμό μας. Αν ήδη πάσχουμε από κάποιου βαθμού νεφρική ανεπάρκεια πάντα να ενημερώνουμε σχετικά το γιατρό μας όταν πρόκειται να συνταγογραφήσει, ώστε να αποφύγουμε την ιατρογενή βλάβη των νεφρών λόγω άγνοιας του ιστορικού.
 

 

Μεταμόσχευση νεφρού

Η μεταμόσχευση νεφρού είναι η θεραπεία εκλογής των ασθενών τελικού σταδίου χρόνιας νεφρικής νόσου. Οι νεφροί προέρχονται από ζώντες συγγενείς δότες ή εγκεφαλικά νεκρούς ή προσφάτως θανόντες δότες. Με τον όρο "εγκεφαλικός θάνατος" εννοούμε το θάνατο του εγκεφαλικού στελέχους.

Όλοι οι ασθενείς τελικού σταδίου χρόνιας νεφρικής νόσου θεωρητικά είναι δυνητικά υποψήφιοι νεφρικής μεταμόσχευσης. Η μεταμόσχευση νεφρού παρά το ότι είναι μια απλή σχετικά χειρουργική επέμβαση, δεν είναι μια απλή υπόθεση, τόσο για τον λήπτη όσο και για την ομάδα του μεταμοσχευτικού κέντρου. Ο ασθενής μετά την μεταμόσχευση θα πρέπει να λάβει ισχυρή ανοσοκατασταλτική αγωγή (π.χ. στεροειδή, κυκλοσπορίνη, αζαθειοπρίνη, μυκοφαινολάτη, tacrolimus, ραπαμυκίνη, αντισωματική θεραπεία). Για να αποφευχθούν επιπλοκές απ' τη λήψη αυτής της αγωγής, ο λήπτης του νεφρικού μοσχεύματος θα πρέπει να εκτιμηθεί από την ομάδα του μεταμοσχευτικού κέντρου πριν την χειρουργική επέμβαση, για την καταλληλότητα του. Πέρα απ' το λεπτομερές ιατρικό ιστορικό του πιθανού λήπτη, είναι εξίσου απαραίτητη η λεπτομερής κλινική εξέταση, ο εκτεταμένος εργαστηριακός και ακτινολογικός έλεγχος.

Πρέπει να αποκλεισθεί η ύπαρξη διανοητικής νόσου, η ύπαρξη αίματος στα κόπρανα, η στεφανιαία νόσος. Οι άνδρες άνω των 40 ετών πρέπει να εξετάζουν τον προστάτη. Οι γυναίκες να κάνουν testPap, εξέταση πυέλου και άνω των 40 ετών να κάνουν μαστογραφία. Οι καπνιστές θα πρέπει να κόψουν το κάπνισμα. Το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα θα πρέπει να είναι αποστειρωμένο πριν την μεταμόσχευση, που επιβεβαιώνεται με γενική και καλλιέργεια ούρων. Χρειάζεται κυστεογραφία και ουροδυναμική μελέτη αν υπάρχει υποψία γενετικών ανωμαλιών. Η κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση θα πρέπει να διορθώνεται πριν την μεταμόσχευση.

Πριν την μεταμόσχευση πρέπει να γίνονται χειρουργικές επεμβάσεις για τις εξής περιπτώσεις:

·         Νεφρεκτομή: Μεγάλοι πολυκυστικοί νεφροί (ετερόπλευρη), χρόνια παρεγχυματική φλεγμονή, χρόνια παλινδρόμηση με φλεγμονή, σοβαρή λευκωματουρία, ανεξέλεγκτη υπέρταση, φλεγμονώδη νεφρολιθίαση

·         Σπληνεκτομή: Ασυμβατότητα ομάδας αίματος (ΑΒΟ) δότη / λήπτη

·         Χολοκυστεκτομή: Χολολιθίαση

·         Κολεκτομή: Ιστορικό εκκολπωματίτιδας

·         Προστατεκτομή: Υπερτροφία προστάτη, που μπορεί να προκαλέσει αποφρακτική ουροπάθεια στο μόσχευμα

·         Επαναγγείωση στεφανιαίων αγγείων: Στεφανιαία νόσος

Αντενδείξεις για νεφρική μεταμόσχευση:

·         Κίρρωση (εκτός αν γίνει συνδυασμένη μεταμόσχευση νεφρού- ήπατος)

·         Χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια (κίνδυνος κατά τη γενική αναισθησία)

·         Σοβαρή περιφερική αγγειοπάθεια

·         Ενεργό πεπτικό έλκος (μέχρι να θεραπευθεί, φαρμακευτικά ή χειρουργικά)

·         Στεφανιαία νόσος (αντιμετώπιση πριν την μεταμόσχευση με αγγειοπλαστική ή αορτοστεφανιαία παράκαμψη)

·         Μη αναστρέψιμη συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια (εκτός αν γίνει συνδυασμένη μεταμόσχευση νεφρού-καρδιάς)

·         Ενεργός συστηματικός ερυθηματώδης λύκος

·         Ενεργός λοίμωξη από τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV)

·         Ενεργός χρόνια φλεγμονή(οστεομυελίτιδα, άτονα έλκη σε διαβητικούς, ενεργός φυματίωση, υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις, περιτονίτιδες)

·         Ασθενείς θετικοί σε ηπατίτιδα Β (αυξημένος κίνδυνος θανάτου, λόγω αναζωπύρωσης της ιαιμίας μετά την μεταμόσχευση λόγω ανοσοκαταστολής)

·         Ανεξέλεγκτος καρκίνος

·         Ψυχιατρικά νοσήματα

·         Μη συμμόρφωση σε προηγούμενη θεραπεία (υψηλού κινδύνου ασθενείς για απώλεια μοσχεύματος, λόγω μη καλής συμμόρφωσης στη θεραπεία)

·         Ασυμβατότητα ομάδας αίματος (ΑΒΟ) (αυξημένες πιθανότητες υπεροξείας ή επιταχυνόμενης απόρριψης μοσχεύματος)

·         HLA ασυμβατότητα (όσο καλύτερη η συμβατότητα των αντιγόνων HLA-A, HLA-B, HLA-DRμεταξύ του δότη και λήπτη, τόσο καλύτερη η έκβαση της μεταμόσχευσης)

·         Διασταυρούμενη συμβατότητα( cross-matching) όταν είναι θετικό δεν επιτρέπεται η μεταμόσχευση, λόγω αυξημένου κινδύνου υπεροξείας και αγγειακής απόρριψης κατά την πρώιμη μετά την μεταμόσχευση περίοδο.

Ένας άνθρωπος μπορεί να ζήσει φυσιολογικά με ένα νεφρό. Μετά όμως...